Wytwarzanie, ochrona i promocja żywności wysokiej jakości odgrywają w państwach Unii Europejskiej coraz bardziej znaczącą rolę. Jednym z podstawowych sposobów realizacji polityki jakości we Wspólnocie jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą produkcji.
W Polsce jednostką odpowiedzialną za prowadzenie systemu rejestracji produktów o określonym pochodzeniu geograficznym i specyficznej, tradycyjnej jakości, w rozumieniu przepisów unijnych jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a kwestię wpisywania potraw na Listę Produktów Tradycyjnych i Regionalnych reguluje ustawa o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. 2005 Nr 10, poz. 68)
W 2006 roku na Listę Produktów Tradycyjnych i Regionalnych wpisane zostały dwie potrawy z terenu naszej gminy : “Kaczka po pomorsku” oraz “Śledź pomorski solony z beczki w zalewie słodko-kwaśnej”. Są to jednocześnie pierwsze wpisy potraw na tę listę z terenu Powiatu Wejherowskiego. Następnie pod koniec 2008 roku na w/w Listę wpisane zostały również: “Borówka z gruszką po pomorsku”, “Żurawina z jabłkiem i chrzanem” oraz “Pomorskie borowiki suszone w śmietanie:. Z Województwa Pomorskiego wpisanych jest łącznie 88 produktów /styczeń 2009/.
W dniu 14 czerwca 2006 roku na Listę Produktów Tradycyjnych została wpisana w kategorii Mięso świeże oraz produkty mięsne: “Kaczka po pomorsku” (woj.pomorskie).
Kaczka po pomorsku
Rodzaj produktu:
Mięso świeże oraz produkty mięsne
Charakterystyka produktu rolnego:
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Tuszka kacza – skórka nieuszkodzona, na przekroju widoczny farsz o równomiernej strukturze.
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Charakterystyczny dla tuszki drobiowej po tzw. wyluzowaniu i usunięciu wszystkich kości.
Wielkość Wymiar tuszki typowy dla kaczki domowej – ptak użytkowy pochodzący od kaczki krzyżówki.
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Przyrumieniona skórka barwy brązowo-złocistej, farsz w kolorze zbliżonym do gotowanego mięsa wieprzowego.
Konsystencja, “wrażenie w dotyku”
Struktura jędrna i sprężysta, powierzchnia gładka i jednolita z oznaką soczystości.
Smak i zapach
Zapach charakterystyczny dla drobiu pieczonego z dodatkiem ziół, smak specyficzny, oryginalny.
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego:
“Kaczka po pomorsku” pochodzi z terenu Kaszub i jest obecnie serwowana na Pobrzeżu Kaszubskim.
Od dawna Kaszubi uprawiali głównie zboża, ziemniaki, marchew oraz warzywa takie jak cebula i pietruszka. Mało urodzajna ziemia i kapryśny klimat powodowały, że zbiory były słabe i Kaszubi uzupełniali skromne pożywienie jajami i potrawami mącznymi – kaszą gryczaną, a do wszystkich potraw dodawali ziemniaki w różnych postaciach. W niedziele i święta podawano na stół dania mięsne, do których wykorzystywano hodowany drób, między innymi kaczki.
Kaczka domowa (Anas domestica) od przeszło 2500 tys. lat należy do najbardziej cenionych ptaków domowych. Rzymianie szczególnie przepadali za potrawami z kaczki, którą umiejętnie hodowali i tuczyli. Uważali nawet, iż kacze mięso ma właściwości lecznicze. I tak np. Plutarch twierdził z cała powagą, że rodzina i służba Katona zostały oszczędzone przez panującą w Rzymie zarazę, dzięki obficie spożywanym kaczkom. Z punktu widzenia naukowego nie ma to jednak uzasadnienia.
Kaczka domowa pochodzi od dzikiej kaczki krzyżówki, która została udomowiona przed ok. 2500 tys. lat. Obecnie hoduje się kaczki na wielką skalę – na fermach, i w tuczarniach oraz w gospodarstwach rolnych na własne potrzeby, głównie ze względu na smaczne mięso i w celu pozyskania pierza. Kaczka jest drugim ptakiem domowym hodowanym na Pomorzu zaraz po gęsi. Mięso kaczki, chociaż ciężko strawne jest bardzo smaczne (znakomicie nadaje się do pieczenia).
W Polsce niemal narodowym przysmakiem jest kaczka pieczona z jabłkami i serwowana zwłaszcza jesienią. Istnieją także inne warianty tej potrawy takie jak: kaczka w pomarańczach, brzoskwiniach oraz kaczka nadziewana różnymi farszami np. ziemniakami czy kaszą gryczaną lub cielęciną. Kaczka po pomorsku nadziewana jest farszem z wieprzowiny, gdyż jest to mięso bardziej powszechne na Kaszubach niż cielęcina.
Potrawa posiada wieloletnią tradycję. Od ponad 90 lat jest przygotowywana według tradycyjnej metody, którą przejęły kolejne pokolenia. Kaczka po pomorsku serwowana jest z okazji świąt oraz przyjęć okolicznościowych.
Kaczki tłuste przy pieczeniu w brytfannie należy podlać obficie wodą, aby po jej wyparowaniu upiekła się we własnym tłuszczu. Mięso kaczki pieczone w taki sposób jest bardzo smaczne i aromatyczne.
Potrawę można podawać na ciepło jako danie obiadowe lub na zimno jako przekąskę. Z tej racji, że wcześniej usunięto kości, potrawę bardzo łatwo się porcjuje. Można ją kroić nawet w cienkie plastry. Mięso jest kruche, soczyste oraz bardzo smakowite, czego dowodem są zdobyte przez jego wytwórców wyróżnienia i dyplomy.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Słajszewa Pani Zacharewicz.
W dniu 4 września 2006 roku na Listę Produktów Tradycyjnych został wpisany w kategorii
Produkty rybołówstwa, w tym ryby: “Śledź pomorski solony z beczki w zalewie słodko-kwaśnej” (woj.pomorskie)
Śledź pomorski solony
z beczki w zalewie słodko-kwaśnej
Rodzaj produktu:
Produkty rybołówstwa, w tym ryby
Charakterystyka produktu rolnego:
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Krojony w dzwonka z cebulą
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Kształt dzwonka
Wielkość
Dzwonko ma wysokość 8-10 cm i grubość około 5 cm
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Na zewnątrz ciemnoszary, mięso jasnoszare
Konsystencja, “wrażenie w dotyku”
Mięso kruche
Smak i zapach
Kwaskowy, aromat przypraw i cebuli
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego:
Śledź był od zawsze spożywany na Pomorzu ze względu na bliskość morza i bardzo cenne właściwości smakowe i odżywcze. Jak podaje M. Woźniczko w Tradycjach kulinarnych regionów… (2006): Kuchnia kaszubsko-pomorska, tak jak krajobraz, jest wyrazista i różnorodna. Prym wiodą w niej ryby przyrządzane na wiele sposobów, z których powstają smaczne i o wysokiej wartości odżywczej potrawy. Z ryb morskich wykorzystuje się głównie śledzie(…). Morze i ryby zapewniały pierwotnie podstawę bytowania ludności. Według H. Lewandowskiego (Promocja kultury kulinarnej w tradycji i obyczajach, 2006): Rybołówstwo na Pomorzu Gdańskim było znane od najdawniejszych czasów. Sprzyjały temu warunki naturalne krainy: wybrzeże morskie oraz liczne jeziora i rzeki obfitujące w różnorakie gatunki ryb. Sprawiły one, że rybołówstwo było na tym terenie zajęciem nie tylko ubocznym, obok rolnictwa, ale także stanowiło podstawę utrzymania niektórych grup ludności. Część ludności bowiem osiadła nad większymi wodami, wyodrębniła się i utworzyła grupę rybaków zawodowych. Na Pomorzu Gdańskim największe znaczenie miało (i ma do dziś)
rybołówstwo, zwłaszcza u Kaszubów, zamieszkujących półwysep Hel, we wsiach
nadmorskich i nad Zatoką Gdańską oraz nad większymi jeziorami południowych Kaszub.
Warunki do uprawiania rolnictwa były tam trudne, toteż dla znacznej części ludności
rybołówstwo stało się zajęciem pierwszoplanowym, wyznaczającym podstawę bytu całych grup społecznych, a czynności gospodarskie były podporządkowane pracy z tym związanej. Obowiązki te wykonywali mężczyźni i kobiety, a do prac pomocniczych wciągnięte były także dzieci. Na połów wypływali jednak wyłącznie mężczyźni. Na Półwyspie Helskim i w niektórych wsiach nadmorskich pojawiły się nawet stałe organizacje, nazywane maszoperiami, skupiające rybaków z poszczególnych wsi w celu zbiorowego połowu. We wsiach, gdzie rozwinięte było rybołówstwo, znaczne miejsce w wyżywieniu mieszkańców zajmowały ryby. Ponieważ są one artykułem szybko psującym się, wiele uwagi poświęcano ich przechowywaniu w stanie świeżym oraz konserwacji. Śledzia można podawać pod różnymi postaciami i na różne okazje. Dawniej (…) w celu dłuższego przechowywania konserwowano ryby poprzez suszenie, wędzenie i zasalanie. Niekiedy także solono ryby, podobnie jak śledzie morskie, układając je starannie w beczkach lub w glinianych czy kamionkowych garnkach – kuflach. W okresie postów wyznaczonych przez Kościół spożywano duże ilości solonych śledzi, bardzo lubianych, będących jednym z nielicznych artykułów spożywczych kupowanych w mieście (H. Lewandowski, 2006). Śledź pomorski solony z beczki w zalewie słodko-kwaśnej jest podawany zgodnie z tradycją na Wigilię.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Sasina Pani Kramek
W dniu 21 listopada 2008 roku na Listę Produktów Tradycyjnych została wpisana w kategorii Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie): “Borówka z gruszką po pomorsku” (woj. pomorskie)
“Borówka z gruszką po pomorsku”
Opis produktu
1. Nazwa produktu: Borówka z gruszką po pomorsku
2. Rodzaj produktu: Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie)
3. Charakterystyka produktu rolnego:
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju) – Widoczne kawałki owoców w roztartej gęstej masie.
Kształt (zewnętrzny i na przekroju) – Gęsta masa.
Wielkość – W zależności od potrzeb.
Barwa (zewnętrzna i na przekroju) – Ciemnoczerwona.
Konsystencja, “wrażenie w dotyku” – Gęsta konsystencja, miękka i soczysta w dotyku.
Smak i zapach – Smak słodko-kwaśny z lekką goryczką.
4. Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego:
Borówka z gruszką jest jednym z tradycyjnych, smakowitych dodatków do mięs podawanych
w kuchni pomorskiej. Podawano ją również jako słodki dodatek do ciast, legumin, pieczywa. Konfiturę smażono i wekowano w słojach, czasami wzbogacano jej smak jabłkami.
W miejscowościach położonych w bliskości lasów, ludność wykorzystywała dziko rosnące rośliny, które stanowiły ważne uzupełnienie i urozmaicenie codziennego jadłospisu. Niektóre z płodów zbieractwa, jak jagody, borówki, żurawina, jeżyny weszły na stałe do tradycyjnego pożywienia.
F. Lorentz (1934) omawiając pożywienie Kaszubów pisał: “z jagód leśnych zbiera się czarne jagody i borówki”. Stefania Zalewska z Sierakowic, w wywiadzie zamieszczonym w “Pomeranii” (2001), tak wspomina świąteczne potrawy z rodzinnego domu: “Na drugie danie u nas to zawsze była pieczona sznurowana gęś, a do niej gruszki robione na gęsto, z borówkami”. Według przekazu ustnego mieszkanki regionu nadmorskiego: “Borówkę z gruszką przygotowujemy w domu rodzinnym od zawsze. Pamiętam ten smak z dzieciństwa. Z dodatkiem większej ilości cukru służy jako powidła i przygotowana według takiej proporcji jest podawana do stołu w czasie uroczystości rodzinnych. Może być podawana również jako dodatek do wędlin, mięs i drobiu”. Przepisy na konfiturę z borówek podaje W. Niemiec (2004) w gawędach o dawnej kaszubskiej kuchni oraz Z. Przybylak (2005) omawiając tradycyjną kuchnię pomorską.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Słajszewa Pani Zacharewicz.
W dniu 21 listopada 2008 roku na Listę Produktów Tradycyjnych została wpisana w kategorii Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie): “Żurawina z jabłkiem
i chrzanem” (woj. pomorskie)
“Żurawina z jabłkiem i chrzanem”
Opis produktu
1. Nazwa produktu: Żurawina z jabłkiem i chrzanem
2. Rodzaj produktu: Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie)
3. Charakterystyka produktu rolnego:
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju) – Miękka masa owocowa, widoczne okrągłe owoce żurawiny.Kształt (zewnętrzny i na przekroju) – Masa.
Wielkość – Zależnie od potrzeb.
Barwa (zewnętrzna i na przekroju) – Różowo-czerwona.
Konsystencja, “wrażenie w dotyku” – Średnio-gęsta konsystencja, miękka w dotyku.
Smak i zapach – Smak i aromat właściwy dla żurawiny, lekko-kwaśny, średnio ostry.
4. Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego:
Żurawina jest owocem znanym i bardzo cenionym na Kaszubach, obficie występującym w pomorskich lasach i na torfowiskach. Odznacza się specyficznym smakiem i aromatem. Przyrządzano z niej konfitury, smażono z dodatkiem jabłek. Przetwory z tego owocu były doskonałym, bardzo wykwintnym dodatkiem podawanym do różnego rodzaju mięs i pasztetów. Były one ważnym urozmaiceniem codziennych oraz świątecznych posiłków i na stałe wpisały się
w tradycje regionalnych kuchni. Według przekazu ustnego mieszkanki regionu nadmorskiego:“Stary przepis na żurawinę z jabłkiem i chrzanem używany jest w mojej rodzinie od ponad 25 lat. Żurawina należy do bardzo smakowitych i wyśmienitych dodatków do mięs i dziczyzny. Dawniej podawana była na dworach szlacheckich i w chłopskich bogatych domostwach. Miejsca gdzie rośnie żurawina wielkoowocowa są strzeżone tajemnicą. Tylko okoliczni mieszkańcy wiedzą gdzie jej szukać. Najlepsza żurawina jest zbierana jesienią po pierwszych przymrozkach lub wiosną po stopnieniu śniegu. W swoim gospodarstwie przygotowujemy różne przepisy z żurawiną. Natomiast mojej rodzinie i turystom najbardziej smakują przepisy z żurawiny z jabłkami i chrzanem”.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Słajszewa Pani Zacharewicz.
W dniu 1 grudnia 2008 roku na Listę Produktów Tradycyjnych została wpisana w kategorii Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie): “Pomorskie borowiki suszone w śmietanie” (woj. pomorskie)
“Pomorskie borowiki suszone w śmietanie”
Opis produktu
1. Nazwa produktu: Pomorskie borowiki suszone w śmietanie
2. Rodzaj produktu: Gotowe dania i potrawy
3. Charakterystyka produktu rolnego:
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju) – Suszone plastry grzybów.
Kształt (zewnętrzny i na przekroju) – Plastry długości około 7-8 cm.
Wielkość – Plastry długości około 7-8 cm.
Barwa (zewnętrzna i na przekroju) – Barwa brązowo-kremowa.
Konsystencja, “wrażenie w dotyku” – Stała, miękka.
Smak i zapach – Aromat grzybów.
4. Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego:
Pomorze to jeden z najbardziej grzybodajnych regionów w Polsce. Bogactwo lasów dostarczało licznych odmian grzybów, które przyrządzano w kuchni pomorskiej na różne sposoby: marynowano w occie, duszono, gotowano, smażono, przyrządzano zupy, nadzienia do pierogów. Do najszlachetniejszych grzybów zaliczano prawdziwki – borowiki, rydze i kurki, pozostałe były po prostu grzybami, które zbierano rzadko, bo tych prawdziwych znajdowano całe kosze. W Bedekerze kaszubskim (1978) znajdujemy stwierdzenie: “Ziemia je u nôs lichô, abë te grzëbë nóm Pón Bóg dôł” oraz drugie: “Rëbë i grzëbë to tak cos je dlô Kaszëbë”. Większość grzybów przeznaczano do suszenia lub do codziennego spożycia. Suszone grzyby wykorzystywano w kuchni przez cały rok. Borowiki – niezastąpione w swym aromacie i smaku – chętnie wykorzystywane były przez gospodynie do przygotowywania potraw odświętnych. Były dodatkiem do mięs i wędlin, podawano je w postaci zup (najlepsze właśnie z borowikowego suszu), polewek (z dodatkiem ziemniaków), dań głównych. Ze świeżych i suszonych sporządzano potrawy wzbogacane smakiem wiejskiej śmietany i przypraw.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Sasina Pani Kramek.
W dniu 17 maja 2009 roku na Listę Produktów Tradycyjnych w kategorii: napoje wpisana została –“Nalewka jagodowa” (woj. pomorskie)
Opis produktu
1. Nazwa: “Nalewka jagodowa”
2. Charakterystyka produktu:
Wygląd: Ciecz
Kształt: Zależnie od potrzeb
Konsystencja: Konsystencja płynna, w dotyku lekka
Smak i zapach: Smak i zapach jagód leśnych, swoisty aromat
Barwa: Granatowa, z przebłyskiem koloru bordowego
Informacje dodatkowe: Zawartość alkoholu 25-35%
3. Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu: Nalewki to specjalność staropolskiej kuchni, szczególnie kresowej. Przygotowywane z ziół i owoców stanowiły podstawę domowych apteczek. Były skutecznym lekiem przy wielu dolegliwościach, a także nieodzownym atrybutem towarzyskich spotkań. Nalewki owocowe, jako słabsze od miodowych, były przeznaczone głównie dla pań. W tradycji polskiej kuchni od dawna cieszyły się dużym uznaniem. Tradycja ich spożywania przyniesiona została przez ludność wysiedloną z Kresów Wschodnich, gdzie od dawna królowały w domowych spiżarniach. Gmina Choczewo położona jest na terenie Pobrzeża Kaszubskiego i jest jedyną gminą w powiecie Wejherowskim z bezpośrednim dostępem do morza. Położenie gminy Choczewo i naturalny, nieskażony charakter regionu bogatego w lasy cisowe sprawia, że tereny te obfitują w owoce leśne, z których ludność miejscowa od lat wytwarza różnego rodzaju przetwory, w tym nalewkę jagodową. “Z leśnych jagód, których nie brakowało w pomorskich lasach, przyrządzano rozmaite przetwory: dżemy, konfitury, soki, kompoty, nalewki. Zapobiegliwe gospodynie suszyły owoce, stosując je potem przy dolegliwościach żołądkowych. Słowianie zbierali te owoce od najdawniejszych czasów, dla ludów północnej Europy roślina ta była jednym z najstarszych leków” (D. Tyszyńska, T. Starek, “Zioła w polskim domu”, 1988). Również obecnie na terenie gminy Choczewo wytwarza się nalewkę jagodową, której receptury, jak dowodzą badania etnograficzne, sięgają okresu przedwojennego.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Słajszewa Pani Zacharewicz.
W dniu 17 stycznia 2011 roku na Listę Produktów Tradycyjnych w kategorii: wyroby cukiernicze i piekarnicze wpisany został: “Kaszubski kuch marchewny” (woj. pomorskie)
“Kaszubski kuch marchewny”
Opis produktu
1. Nazwa: “Kaszubski kuch marchewny”
2. Charakterystyka produktu:
Wygląd: Najczęściej ciasto okrągłe o barwie brunatnej
Kształt: W zależności od użytego naczynia – najczęściej okrągły
Wielkość: W zależności od naczynia w jakim jest pieczone
Konsystencja: Konsystencja stała, ciasto lekko wilgotne
Smak i zapach: Smak słodki o zapachu marchwi i cynamonu
Barwa: Ciasto barwy lekko brunatnej, na przekroju koloru brązowego z odcieniem czerwieni
3. Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu: Kaszubski kuch marchewny to popularny deser przygotowywany na różnego rodzaju uroczystości rodzinne tj. wesela, chrzciny, przyjęcia urodzinowe. Ciasto początkowo przygotowywane było z podstawowych i łatwo dostępnych składników w każdym gospodarstwie takich jak marchew, mąka, woda. Dlatego mieszkańcy kaszub nazywali je “biednym ciastem”. Wraz ze wzrostem zasobności gospodyń kaszubskich, urozmaicały one skład ciasta poprzez dodawanie do niego bakalii, kakao, oleju, orzechów. Sposób przygotowania ciasta jest prosty i szybki. Na początku należy utrzeć marchew, a nadmiar soku odlać, gdyż posłuży on do przygotowania polewy na ciasto. Następnie należy utrzeć jajka z cukrem dodając mąkę oraz olej i trochę cynamonu dla smaku. Na koniec startą marchew należy dodać do ciasta i bardzo dobrze wymieszać. Pieczenie ciasta trwa około godziny. Recepturę przygotowania kaszubskiego kuchu marchewnego można odnaleźć w wielu publikacjach związanych z kuchnią regionalną Kaszub tj. “Kuchnia Pomorska”, “Tradycyjna kuchnia pomorsko-wielkopolska czyli od poliwek i golców po okrasy i pierniki”, “Powiastka o tim, jak przóde lat Kaszubi warzelne”.
Potrawa wpisana została na Listę dzięki staraniom mieszkanki Słajszewa Pani H. Łuc.
Opisy potraw pochodzą ze strony internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
