Szlakiem dworów i pałaców

Na terenie Gminy Choczewo jest wiele miejsc przypominających o wielowiekowej i barwnej historii tych ziem. Choć początki osadnictwa sięgają czasów średniowiecza, to najcenniejszymi pamiątkami z przeszłości są dwory i pałace, jakie na przełomie XIX i XX wieku powstawały w poszczególnych folwarkach, należących wówczas do bogatych rodów niemieckich. Majątki te przejęte po II wojnie światowej przez państwo polskie, zagospodarowywane były w różny sposób, aczkolwiek głównie pod kątem gospodarstw rolnych. I choć obecnie poszczególne dwory i pałace przedstawiają zróżnicowaną wartość architektoniczną i materialną to zachęcamy do obejrzenia każdego z nich.

Biebrowo – w zachodniej części wsi usytuowany jest zespół dworsko-parkowy obejmujący budynek dworu, kamienny budynek gospodarczy, dawną stajnię, kamienny budynek gospodarczo-mieszkalny, stodołę oraz park z XVIII/XIX wieku, oparty o układ prostopadłych, formowanych alejek grabowych, szpalerów dębowych i świerkowych. Ostatnim przedwojennym właścicielem majątku była niemiecka rodzina Fliessbach; po wojnie stanowił własność Skarbu Państwa – w zarządzie państwowego gospodarstwa rolnego, obecnie ponownie stanowi własność prywatną.

Borkowo – w północnej części znajduje się założenie dworsko-parkowe otoczone drogą wiejską. Znajduje się tu dwór i budynek gospodarczy z XIX wieku oraz park z drugiej połowy XIX. Zachowały się fragmenty bramy głównej. Majątek od XVIII należał, najpierw w części, później w całości rodziny von Tessmar. Obecnie dwór stanowi własność prywatną. W całości odrestaurowany, w 2010 roku założone zostało tu gospodarstwo agroturystyczne.

Borkówko – w południowej części wsi, na płaskim terenie położone jest duże założenie dworsko-parkowe. Całość: dwór z XX wieku, park i budynek gospodarczy /po wschodniej stronie/, oraz zespół budynków folwarcznych /po zachodniej stronie/, rozmieszczona jest na planie regularnego prostokąta. W parku zachował się zabytkowy drzewostan: pojedyncze egzemplarze lip drobnolistnych i dębów szypułkowych z XVIII wieku, a z późniejszego okresu – żywotniki zachodnie i świerki zwyczajne. Ostatnim przedwojennym właścicielem majątku była rodzina von Vichstaedt; w pobliskim lesie pochowany został ich jedyny, 16-letni syn. Po wojnie majątek przeszedł na własność państwa, a od około roku 1960 stanowi własność prywatną.

Choczewko – po północnej stronie drogi prowadzącej z Choczewa do Kurowa usytuowany jest zespół dworsko-folwarczny obejmujący: dwór z II połowy XIX wieku, magazyn zbożowy oraz park z altaną z przełomu XIX i XX wieku. Do 1945 roku majątek stanowił własność rodziny Fliessbach. Po wojnie należał do Państwowych Nieruchomości Ziemskich, później był w zarządzie państwowego gospodarstwa rolnego. Obecnie stanowi własność prywatną.

Choczewo – w południowej części znajduje się zespół dworsko-parkowy z pałacem, dawną oficyną i parkiem z III ćw. XIX wieku; do dworu prowadzi wspaniała aleja kasztanowa. Zachowała się również część zabytkowego, kamiennego muru. Od 1742 r. do 1945r. majątek stanowił własność rodziny von Dzięcielski, następnie przejęty przez państwo polskie zagospodarowany został w 1954r. na potrzeby szkoły rolniczej. W drugiej połowie lat 70 utworzono tu szkołę podstawową. W latach 70. i 80. XX wieku przeważającą część parku przeznaczono na boiska sportowe i stadion, wybudowano salę gimnastyczną. Obecnie w pałacu mieści się Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminny Zespół Oświaty oraz oddziały I – III Szkoły Podstawowej w Choczewie.

Ciekocinko – po południowej stronie drogi prowadzącej z Kurowa do Ciekocina usytuowany jest dawny zespół dworsko-folwarczny, obejmujący dwór z 1910 roku, budynek mieszkalny, dom rządcy, stodołę, gorzelnię, oborę i park z przełomu XIX i XX wieku. Ostatnim przedwojennym właścicielem majątku była rodzina Semkow; po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne.
Obecnie stanowi własność prywatną – “PAŁAC I STADNINA KONI CIEKOCINKO”.

Gardkowice – po północnej stronie drogi wiejskiej, na końcu wsi znajduje się zespół pałacowo-parkowy, obejmujący okazały dwór z początku XX wieku, pełniący w przeszłości funkcję rezydencji, zabudowania dawnego folwarku oraz park, zróżnicowany pod względem gatunkowym, wiekowym, jak i kompozycyjnym. Zachował się też fragment muru ceglano-kamiennego. W latach 1859 – 1945 majątek stanowił własność rodziny von Koss. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. W 1980 roku część dworsko-parkową nabył hrabia Jastrzębiec Smólski, który przeprowadził remont kapitalny budynku dworu i uporządkował teren parku, otaczając wiele drzew indywidualną opieką.

Gościęcino – w południowej części wsi usytuowany jest dwór z parkiem z II połowy XIX wieku. Prowadzi doń piękna aleja dojazdowa /szpalery klonów pospolitych/. Zieleń parku tworzą buki, dęby, klony pospolite, lipy drobnolistne. Po wschodniej stronie dworu utworzono klomb z egzotycznym okazem jedlicy Douglasa, otoczonym bukami czerwonymi. Majątek ten już po I wojnie światowej stanowił własność państwa polskiego, następnie w latach II wojny stał się własnością niemieckiej rodziny Schulz, a po 1945 roku ponownie przeszedł na własność Skarbu Państwa, w zarząd państwowego gospodarstwa rolnego. Od 1957 roku część północna dworu należała do Gminy Choczewo, a część południowa do prywatnego właściciela. Obecnie, od kilkunastu już lat, dwór w całości stanowi własność pp. Szafoni, którzy utworzyli tu gospodarstwo agroturystyczne.

Jackowo – w północnej części wsi usytuowany jest zespół dworsko-parkowy z przełomu XIX i XX wieku obejmujący dwór, dom rządcy, cukrownię /dawną gorzelnię/, dwa magazyny zbożowe. Majątek przez długie wieki stanowił własność rodziny von Jackow, jednakże jego ostatnim przedwojennym właścicielem była rodzina Fliessbach, która m.in. przebudowała i rozbudowała budynek dworu. Po 1945 roku majątek stał się własnością państwa polskiego – w zarządzie państwowego gospodarstwa rolnego. Obecnie stanowi własność prywatną.

Kurowo – w południowej części wsi, przy drodze z Choczewa do Sasina, usytuowany jest dawny zespół folwarczny, obejmujący dwór z przełomu XIX i XX wieku, magazyn zbożowy, stodołę, kuźnię, gorzelnię oraz park, założony w latach 1900 – 1910r. Część gospodarczo-przemysłowa oddzielona jest drogą wewnętrzną od części mieszkalnej.
Do 1945 roku majątek należał do rodziny Fliessbach: po wojnie przeszedł do Państwowych Nieruchomości Ziemskich, następnie był w zarządzie państwowego gospodarstwa rolnego. Obecnie nadal stanowi własność prywatną.

Lubiatowo – w południowo-wschodniej części wsi znajduje się dawny zespół dworsko-folwarczny, obejmujący dwór i dwa budynki gospodarcze z końca XIX wieku oraz park. W latach 1918 – 1945 właścicielem majątku był Herman Ulrich. Obecnie mieści się tu siedziba Obwodu Ochrony Wybrzeża Gdyńskiego Urzędu Morskiego.

Lublewko – we wschodniej części wsi usytuowany jest zespół dworsko-folwarczny, w skład którego wchodzi dwór z połowy XIX wieku, oficyna dworska, budynki gospodarcze oraz park obsadzony m.in. bukami, dębami, grabami, klonami, brzozami, kasztanowcami.
Ostatnimi przedwojennymi właścicielami majątku byli graf von Zitzewitz-Zezenow oraz jego syn. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne.
Obecnie majątek przekazany został w dzierżawę spółce: Hodowla Zwierząt Zarodowych w Prusiewie. W pałacu znajdują się mieszkania prywatne.

Lublewo – w północno-zachodniej części wsi usytuowany jest dawny zespół folwarczny oraz dworsko parkowy, w skład którego wchodzi dwór z II połowy XIX wieku i zabytkowy park z przepięknym drzewostanem oraz magazyn, stodoła ceglana i kuźnia. W latach: od 1873 do końca 1944 roku właścicielem majątku była rodzina Eckoff. Następnie przeszedł na własność państwa polskiego – do zasobów Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Później utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. Obecnie majątek przekazany jest w dzierżawę spółce – Hodowla Zwierząt Zarodowych w Pusiewie.

Łętowo – w południowej części wsi znajduje się duży zespół dworsko-parkowy i zabudowania gospodarczo-przemysłowe dawnego folwarku, do których prowadzi wewnętrzna droga wiejska. Dwór, pochodzący z początku XX wieku, usytuowany jest na lekkim wyniesieniu, rozciąga się stąd wspaniały widok na tereny nizinne Bychowskiej Strugi i Jeziora Choczewskiego. Obok dworu zachowała się również zabytkowa gorzelnia i stodoła oraz dwa słupki bramne. Ostatnimi przedwojennymi właścicielami majątku była rodzina Hajer. Po wojnie przeszedł na własność państwa polskiego, utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. Obecnie dwór nadal znajduje się w gestii Skarbu Państwa – w dzierżawie.

Przebendowo – po zachodniej części wsi, na terenie wyniesionym w stosunku do pozostałej części miejscowości, znajduje się dwór z połowy XIX wieku, zabudowania gospodarcze oraz park, który od strony zachodniej opada na stoku, a od strony północnej schodzi skarpą ku strumieniowi. Zieleń parku tworzą zarówno drzewa iglaste /świerki/ oraz liściaste /graby i dęby/. Majątek w latach: 1792 – 1945 stanowił własność rodziny von Wittke. Po wojnie utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. Obecnie zespół dworsko-parkowy stanowi własność prywatną – w części wydzierżawiony Wydziałowi Ornitologii Uniwersytetu Gdańskiego.

Sasino – w odległości 1,5 km od głównej wsi znajduje się zespół dworsko-parkowy /Sasinko/, obejmujący okazały dwór z II połowy XIX wieku oraz park krajobrazowy, założony w stylu ogrodów angielskich. Przed głównym budynkiem usytuowany jest owalny gazon z fontanną. Droga dojazdowa obsadzona jest w części szpalerami świerków. Ostatnim przedwojennym właścicielem majątku była rodzina Jungow. W 1948 roku majątek przeszedł na własność państwa polskiego, oddany w użytkowanie Wojskom Ochrony Pogranicza. Obecnie całość stanowi własność prywatną.

Starbienino – w części północnej wsi, na niewielkim wzniesieniu /80 m n.p.m./ otoczony łąkami i polami, usytuowany jest zespół dworsko-parkowy, obejmujący dwór w stylu toskańskim z końca XIX wieku, park z zachowanym starodrzewem i sadzawkami. Znajduje się tu również pawilon noclegowy wybudowany w latach 80. XX wieku, na którego szczytowej ścianie baterie słoneczne, służące do podgrzewania wody użytkowej. W latach: 1871 – 1945 właścicielami majątku była zamożna rodzina Hammerów. Po wojnie przeszedł na własność państwa polskiego, w zarządzie m.in. Gdańskiego Przedsiębiorstwo Hodowli Roślin i Nasiennictwa oraz RSW “Prasa-Książka-Ruch”. Od 1995 roku zespół dworsko-parkowy przejął w użytkowanie Kaszubski Uniwersytet Ludowy w Wieżycy i przywracając całość do dawnej świetności otworzył tu swoją filię – Ośrodek Edukacji Ekologicznej.

Zwartowo – w północno-wschodniej części wsi usytuowany jest zespół dworsko-parkowy, obejmujący pałac z przełomu XIX i XX wieku oraz park, utworzony w II połowie XIX w. z wykorzystaniem urozmaiconej rzeźby terenu /strome skarpy i rozlewiska/. Zieleń parku tworzy stary i jednocześnie egzotyczny drzewostan: kasztany jadalne, buki czerwone, tulipanowiec, choina kanadyjska, jodła kaukaska. Ostatnim przedwojennym właścicielem, zarówno części dworskiej, jak i folwarcznej /ulokowanej na zachód od dworu/ była rodzina Kuster. Po wojnie majątek w całości przeszedł na własność państwa polskiego. Część folwarczna przeznaczona została na potrzeby państwowego gospodarstwa rolnego, natomiast obiekt dworsko-parkowy przekazano więziennictwu. Obecnie odrestaurowany, służy jako baza Ośrodka Doskonalenia Kadr Służby Więziennej “Relaks” w Zwartowie.

Żelazno – po południowo-wschodniej stronie wsi usytuowany jest zespół folwarczny, obejmujący dwór oraz park z II połowy XIX wieku, stodołę i budynek gospodarczy z przełomu XIX/XX, stodołę z 1900 roku oraz stajnię i kuźnię z początku XX wieku. W parku zachowały się do dziś piękne okazy starych drzew. Do 1945 roku majątek stanowił własność niemieckiej rodziny von Milczewski. Po wojnie przeszedł na własność państwa polskiego, utworzono tu państwowe gospodarstwo rolne. Do dziś pozostaje w zasobach Skarbu Państwa – w dzierżawie.